Vanaf NS-station Kropswolde loop je richting Foxhol en binnen 10 minuten vind je, na een keer rechtsaf en linksaf te slaan, aan je rechterhand opeens Holthausen Clean Technology; een bedrijf dat zich specialiseert in ombouw van bedrijfsvoertuigen naar waterstofaandrijving. Een interview met Carl Holthausen, de Chief Technology Officer (buitenlanders houden van mooie titels).
Zuurstof
Carls familie was al lange tijd actief in de zuurstofhandel. Zijn opa verkocht zuurstof die hij via omgekeerde elektrolyse uit water haalde. Door een enthousiaste natuurkundeleraar die vooral proefjes deed raakte Carl gefascineerd door de mogelijkheden van water(stof) (Hij zag het knalgas uit water branden en leerde over de mogelijkheden om met waterstof spanning op een membraan te zetten.) Na zijn schooltijd werkte Carl in het familiebedrijf als commercieel directeur en moest leren waarom waterstof zo duur was als het uit gewoon water kwam. Na een burnout maakte hij de overstap naar autotechniek en begon met het ombouwen van voertuigen naar groen gas (CNG). Hij was bezig met het ombouwen van dieseltrucks naar aardgasmotoren voor dual fuel-toepassingen. Net toen dat goed begon te lopen werd hij geconfronteerd met de aardbevingsproblematiek, waardoor ‘gas’ in een kwaad daglicht kwam te staan. De eindgebruiker begreep niet dat groen gas (CNG) iets heel anders is dan aardgas. Daardoor verwachtte Carl dat groen gas geen commercieel succes zou worden. Hij deed al kleine projectjes rond waterstof, zoals een generatortje bouwen. Met zijn broertje besloot hij die dingen wat groter aan te gaan pakken. Hij kwam met de gemeente Groningen in contact van wie hij wat bouwopdrachten kreeg, waaronder het ombouwen van een veegauto naar waterstof. Mede door de opdrachten van de gemeente groeide het bedrijf en werd het uiteindelijk de nieuwe bedrijfstak die het nu is.
Hesla
Holthausen weet goed hoe je publiciteit kunt genereren. Een mooi staaltje van mediagenieke innovatie is de Hesla: een Tesla, omgebouwd naar waterstof (De ‘H’ staat voor waterstof, Holthausen en Hoogezand). Heeft de originele Tesla een range van nog geen 400 kilometer, met het waterstofsysteem rijdt hij meer dan 1100 kilometer! Het duurde wel een paar weken voordat ze ontdekt hadden waar alle onderdelen zaten, en daarna kon pas worden nagedacht over inbouwen van waterstoftechnologie.
Balans vinden
Testtruck op waterstof van Friesland Campina
De verschillende onderdelen van een waterstofaandrijflijn zijn wel relatief makkelijk te krijgen (als je tenminste de hele wereld rondstruint) , maar het is moeilijk om alle onderdelen op elkaar af te stemmen en met elkaar in balans te brengen om het systeem ook op lange termijn betrouwbaar te laten zijn. Zo drijft de V-snaar van een dieselmotor een groot aantal onderdelen aan (zoals stuurbekrachtiging, rembekrachtiging, enz.), die bij waterstof en elektriciteit allemaal afzonderlijk moeten worden aangestuurd, wat een complexe software vereist. Je werkt met ‘langzame’ stroom, die traag op gang komt maar daarna nog even na-ijlt. Stroom wil je niet verloren laten gaan dus wil je het opslaan. Door remmen krijg je in korte tijd veel vermogen. Hoe ga je om met een langzaam afnemend vermogen en plotselinge piekvraag naar vermogen?
Ander probleem: hoe pas je alle onderdelen van het systeem zo in elkaar dat het in een bestaand chassis past?
Theorie
Over waterstof was wel heel veel theorie beschikbaar, maar nog weinig praktijkervaring. Je krijgt met heel veel facetten te maken, zoals high voltage, koppel/kracht-verhouding, aerodynamica, aandrijflijn, temperatuurhuishouding, stroomhuishouding, enz. en je hebt niet alle specialismen in huis. Specialisten inhuren is voor een MKB-bedrijf vaak te kostbaar, dus probeer je roch zelf oplossingen te vinden.
Zoek bijvoorbeeld maar eens uit hoe je van waterstof onder hoge druk naar waterstof onder lage druk (13 bar) gaat, die met luchtdruk in de brandstofcellen met tussenliggende membranen moet worden geïnjecteerd, waarbij de mebranen gelijkmatig moeten worden gevuld. Die lucht moet vochtig zijn, maar mag geen druppels hebben. Ook moet het worden voorverwarmd, enz. enz. Bedenk daarbij dat waterstof extreem brandbaar is in combinatie met lucht en je hebt een complexe puzzel op te lossen.
Opschaling
Waterstofvoertuigen zijn nu nog even zwaar als dieselvoertuigen, maar lichter dan elektrische voertuigen (ongeveer 50% van het gewicht van de accu’s). Een waterstoftank vul je echter in 13 minuten, terwijl het meerdere uren duurt voordat een elektrische truck is opgeladen (als het elektriciteitsnet daarvoor al voldoende capaciteit heeft).
Veegmachine omgebouwd naar waterstof door Holthausen Clean Technology
Nu waterstof meer bekend en gebruikt wordt beginnen leveranciers zichzelf te melden bij Carl. Ook kan hij nu ‘kale’ chassis krijgen (zonder motor en zonder aandrijflijn) i.p.v. complete voertuigen waaruit die onderdelen eerst moesten worden verwijderd voordat er waterstofapparatuur kon worden ingebouwd. Holthausen is echter de partij die vooral eerste exemplaren ontwikkelt en daardoor in eerste instantie geen kwantumvoordeel heeft. Zo stelt het bedrijf zelf de accupakketten samen, omdat ze daarmee de vorm ervan kunnen bepalen. Carl werkt wel toe naar standaardisatie (kun je bijvoorbeeld een brandstofcelunit maken die zowel in een truck als in een bestelwagen past?) om op termijn de prijs te kunnen drukken.
Regels
De RDW speelt een belangrijk rol bij de innovaties van Holthausen, maar de regelgeving werkt vaak remmend op vernieuwing. Wetgeving loopt namelijk per definitie achter de feiten aan. Zo nemen de waterstoftanks veel ruimte in beslag, en zijn daardoor lastig in de truck te verwerken. Een oplossing zou zijn om de tanks onder de trailer te bevestigen en dan de waterstof via een gecertificeerde slang naar de trekker te brengen, maar de RDW meldt dan dat je bij waterstof geen bewegende delen mag gebruiken. Dan kun je weer terug naar de tekentafel. Zo heeft Carl meerdere voorbeelden van regels die praktische oplossingen in de weg staan.
Friesland Campina
Holthausen heeft een testtankwagen die voor Friesland Campina rijdt. Deze wordt gebruikt in het RMO-vervoer (Rijdende Melk Ontvangst) en wordt extreem intensief gebruikt (22 uur per dag 7 dagen per week, waarbij de melk in de tankoplegger zorgt voor veel zijwaartse schokken (door het klotsen van de melk in bochten). Daar komt bij dat er voor het intensieve gebruik verschillende chauffeurs op de truck rijden, die ieder een eigen rijstijl en beleving hebben. Daarbij zijn de rijomstandigheden erg variabel: plotselinge tegenwind, volle of lege oplegger, enz. Juist door deze grote variatie in gebruik is dit voor Holthausen heel leerzaam.
Laadinfrastructuur
In het buitenland kan er op veel plaatsen langs de snelweg al waterstof voor personenauto’s worden getankt. Voor vrachtwagens zijn de mogelijkheden helaas nog erg beperkt, maar Holthausen investeert ook zelf in laadlocaties voor trucks. Hoe meer waterstoflaadstations voor trucks, hoe meer waterstoftrucks er verkocht worden.
Opleidingsinstituten
Carl wil wel graag met opleidingsinstituten werken, maar theoretische stage-opdrachten nemen voor het MKB vaak teveel tijd in beslag (je moet een stageopdracht formuleren, stagiairs vinden, uitleggen wat je bedoelt en afwachten tot het resultaat een paar maanden later). Daarom zoekt hij liever zelf dingen uit, hoewel scholen dan vaak achteraf zeggen dat zij dat hun studenten dat goed hadden kunnen doen. Voor praktijkstages heeft Holthausen wel regelmatig een aantal stagiairs in het bedrijf (maximaal 3). Op die manier komt hij in contact met potentieel nieuwe medewerkers. Ook nu lopen er twee stagiairs rond en heeft hij zelfs 3 docenten van MBO en HBO op docentstage. De wisselwerking tussen theorie en praktijk is voor beide partijen verrijkend.
Bescherming
Carl is niet enthousiast over octrooien. Hij heeft zelf wel een aantal octrooien, maar het kost veel tijd om uit te zoeken of iets niet al bestaat, om daarna nog een lang octrooiproces in te gaan. Dit werkt sterk remmend op het transitieproces. Veel liever deelt hij zijn kennis open met anderen en vindt het fijn als anderen dat ook doen, want op die manier kom je veel sneller verder.
Subsidies
Holthausen heeft een goede samenwerking met de gemeente Groningen. Zij neemt ook prototypes van hem af, zodat hij niet alle kosten zelf hoeft te dragen. Ook zijn er subsidies op regionaal niveau om de regionale bedrijven te stimuleren en op Europees gebied voor de Europese economie. Holthausen ging vol verwachting een Joint Venture aan met een Amerikaans bedrijf en verwachtte dat dit de kans op subsidies sterk zou verbeteren, omdat dit een boost gaf aan de regionale economie. Maar het tegendeel bleek waar. Omdat hij een minderheidsbelang had waren zowel de regionale overheden als Brussel bang dat de subsidie vooral ten goede zou komen aan de Amerikaanse schatkist en daarom bleven veel subsidiepotjes opeens gesloten; achteraf wel verklaarbaar, maar toch onverwacht. Inmiddels heeft Holthausen zich uit de Joint Venture teruggetrokken.
Tips
Carl raadt uitvinders aan om eerst uit te zoeken of iets werkt, voordat je alle regelgeving uitpluist. Als iets werkt kijk je hoe dat binnen de regels past.
Volgens Carl leer je het meest door zelf dingen stuk te maken. Je weet dan wat je gedaan hebt voordat iets stuk ging, je kunt zelf alle betrokken onderdelen onderzoeken naar wat er nu is stukgegaan en door dat totaalplaatje vind je het best de oorzaak waarom het stuk is gegaan.
Conclusie
Holthausen doet veel met social media en dat werpt zijn vruchten af. Inmiddels is Holthausen ver buiten Nederland bekend en worden haar veegwagens internationaal verkocht. Het bedrijf bouwt bijvoorbeeld zo regelmatig veegwagens uit Macedonië om, dat de afnemer in Macedonië op termijn zelf de ombouw wil kunnen doen. De gemeente Groningen is ook een goede klant die al meerdere veegwagens en vuilniswagens op waterstof in gebruik heeft. Daarnaast krijgt Holthausen opdrachten van grote klanten. Die willen weten wat de mogelijkheden van waterstof zijn om op termijn op grote schaal te kunnen toepassen in hun specifieke situatie. Daarvoor moet je een eerste exemplaar bedenken en juist daar is Holthausen goed in.
Holthausen is als bedrijf een luilekkerland voor uitvinders: talloze complexe vragen doemen op bij elk nieuw voertuig. Carl is een erg inventieve praktijkman met veel ervaring en Groningse nuchterheid.