Uitvinden gaat met vallen en opstaan. Vanuit het eerste idee loop je tegen onverwachte knelpunten aan, die leiden tot oplossingen, maar ook tot nieuwe knelpunten. Soms neem je verkeerde beslissingen. Vaak zie je die als een mislukking en houd je ze voor jezelf. Het is namelijk veel leuker om een succesverhaal te vertellen: ik heb wel zóveel exemplaren van mijn vinding verkocht.
Toch zijn juist de fouten, of zo je wilt de mislukkingen, leerzaam; zowel voor jezelf als voor een ander. Professor dr. Paul Iske (hoogleraar Open Innovation & Business Venturing aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht) heeft daarom, samen met Bas Ruyssenaars in 2010 het Instituut voor Briljante Mislukkingen opgericht. (Bas is de uitvinder van YOU.FO (http://www.you.fo/)). De activiteiten zijn in 2015 ondergebracht in een onafhankelijke stichting, die tot doel heeft om een klimaat voor ondernemerschap te bevorderen door het leren omgaan met risico’s en het waarderen en leren van mislukkingen. De ‘formule’ die Paul Iske heeft ontwikkeld na bestudering van talloze mislukkingen is: NT + OO = DOO: Nieuwe Technologie in een Oude Organisatie geven een Dure Oude Organisatie: investeer niet alleen in nieuwe technologie, maar ook in sociale innovatie: mensen anders met elkaar laten omgaan (zie: https://www.briljantemislukkingen.nl/).
Het Instituut voor Briljante Mislukkingen
Er is sprake van een Briljante Mislukking als er van een goed bedoelde, maar mislukte poging iets wordt geleerd. Het instituut onderscheidt 16 basisprincipes voor mislukkingen, waaronder verkeerde timing (veel uitvinders zijn hun tijd (te) ver vooruit) en het vergeten een belangrijke stakeholder te betrekken bij de ontwikkeling.
Een mislukking heeft iets anders opgeleverd dan waar je naar op zoek was: zo is viagra ontstaan bij de zoektocht naar een middel tegen angina pectoris.
Ook de Post It is per ongeluk ontstaan. Wetenschapper Spencer Silver zocht in 1968 voor 3M Labaratories een supersterke lijm. De zwakhechtende lijm die hij echter maakte voldeed niet aan de eisen en bleef 5 jaar ongebruikt op de plank liggen, totdat zijn collega Arthur Fry opeens bedacht dat zo’n lijm handig is voor een boekenlegger, die geen lijmsporen mag achterlaten in het boek. Er werden proefpapiertjes gemaakt om als boekenlegger te worden gebruikt en deze werden uitgedeeld onder collega’s om te testen. Ze werden echter vooral gebruikt voor korte boodschappen aan elkaar, wat nieuwe mogelijkheden bood. Daarop werd de Post It doorontwikkeld en in 1977 op de markt gebracht onder de naam ‘Press ’n Peel’. Maar het duurde nog een tijd voordat ze door het grote publiek omarmd werden en leidden tot het huidige succesproduct.
Succesverhalen
Er zijn uitvindingen die ontstaan als een mislukt, onbedacht resultaat van een ontwikkeltraject, maar er zijn ook uitvindingen die in eerste instantie een groot succes zijn, maar die leiden tot schadelijke, onverwachte gevolgen. Zo leidde de uitvinding van de stoommachine tot de industriële revolutie: gebruiksvoorwerpen konden in grote aantallen geproduceerd worden, wat leidde tot een enorme welvaart. Het leidde echter ook tot het grootschalige gebruik van kolen, wat bijdroeg aan ernstige luchtverontreiniging, waaraan mensen stierven en wat bijdraagt aan de huidige klimaatvervuiling.
Deeleconomie
Ook de deeleconomie is ontstaan vanuit ideologische principes: dingen delen leidt tot gemeenschapszin en minder eigendom van dingen die je maar zelden gebruikt. Een goed voorbeeld is de deelauto, die je alleen betaalt als je hem nodig hebt. Maar daarvoor heb je wel een betrouwbaar reserverings- en gebruikssysteem nodig (als je het tenminste op grotere schaal wilt toepassen) en daarvoor wordt vaak een professionele partij ingeschakeld. Eén van de nadelige gevolgen van het idee achter de deelauto is de opkomst van Über: mensen die hun auto commercieel inzetten i.p.v. uit ideologische motieven, en daarmee oneigenlijke concurrentie vormen voor de gereguleerde taximarkt. Dit leidde tot onverwachte gevolgen. De Londense gemeenteraad wilde het aantal auto’s in de binnenstad terugdringen en besloot tot de invoering van een tolsysteem voor de binnenstad. Om deelauto’s te stimuleren werden deze vrijgesteld van tol. Dit was aanvankelijk een succes, maar leidde tot een massaal gebruik van Über-auto’s.
Airbnb
Ook het oorspronkelijke delen van je eigen woonruimte voor bijv. toeristen is verworden tot een commerciële melkkoe die leidt tot het massaal opkopen van panden in populaire steden, puur voor de verhuur. Hierdoor hebben veel oorspronkelijke inwoners geen kans op huisvesting. Ook buurtbewoners ervaren veel overlast van de ‘rolkofferterreur’. Doordat het niet meer gaat om plekken waar een echt iemand woont, maar die alleen voor verhuur is bedoeld, voelt de huurder zich niet verantwoordelijk voor de staat waarin hij de locatie achterlaat en maakt zich niet druk om de overlast die hij veroorzaakt.
Doorzetten
Als uitvinder vind je niet altijd wat je zoekt, soms met een andere vinding tot gevolg, soms zonder tastbaar resultaat. Bij elk zoektraject vindt echter een leerproces plaats: je leert van wat er goed gaat en van wat er mis gaat. Geef de moed dus niet op als iets niet loopt zoals je had gehoopt, maar blijf uitvinden, want de maatschappij heeft zowel succesverhalen als ‘mislukkingen’ nodig.